Bij SOOL word je opgeleid tot een vaardige en aardige specialist ouderengeneeskunde, en wetenschap neemt daar een belangrijke plaats in. Het leert je kritisch, analytisch en reflectief te denken, iets wat je ook erg goed van pas komt tijdens je klinische werk. We hebben een uitgewerkte leerlijn, waarbij verschillende theoretisch en methodologische onderdelen worden gekoppeld aan praktijk relevante situaties, zoals een CAT naar aanleiding van een klinische vraag, en een leeronderzoek op basis van door de AIOS zelf verzamelde klinische patiënt data. Bij SOOL vinden we wetenschap belangrijk, een fundament voor ons handelen, en je kunt ons behoorlijk verdrietig maken als je zegt: “Wetenschap is ook maar een mening….”
Het wordt niet altijd door iedereen als het leukste deel ervaren, al zijn er steeds meer AIOS die er voor kiezen om niet alleen een keuzestage te doen, maar zelfs om 3 jaar aan hun opleiding toe te voegen en AIOTO te worden. In Leiden zijn dit Annelore, Anouk, Maaike, Paulien, Gemma, Milly, Janneke en Bianca, en dat is een behoorlijk groot aantal: SOOL is tot nu toe de kleinste van de 3 opleidingen, maar heeft wel de meeste AIOTO’s. Naast dat ik denk dat het doen van promotieonderzoek zorgt voor een hele mooie ontwikkeling van deze jonge dokters, helpt het ook de ontwikkeling van het LUMC en ons vak. Het is altijd lastig om ‘impact’ in maat en getal uit te drukken, maar als wetenschapper ga ik dat toch even proberen. Ik heb over de afgelopen 6 jaar gekeken naar mijn eigen internationale publicaties, en daarbij geteld hoeveel daarvan (mede) door een AIOTO zijn geschreven. Dat heb ik vervolgens in een grafiek gezet (zie figuur 1). De resultaten laten zien dat na een geleidelijke groei vanaf 2015, in 2019 sprake is van een versnelling in de toename. Vanzelfsprekend kan dit op toeval berusten, en kan er bias zijn omdat de categorische indeling gebruik maakt van vrij willekeurig gekozen datapunten (1-1 en 31-12), en moeten de resultaten van replicerend onderzoek de komende jaren deze ontwikkeling bevestigen. Aanvullend kwalitatief onderzoek onder willekeurige collega onderzoekers uit de UMC’s, verpleeghuizen en de beroepsorganisaties lijkt de conclusie echter ook nu al te bevestigen: de AIOS en AIOTO’s van SOOL zijn een aanwinst voor de ouderengeneeskunde!
Figuur 1: het aantal publicaties van AIOTO’s [Achterberg W] in pubmed over de jaren 2014,2015,2016, 2017,2018 en 2019
Een veranderend vak vraagt om Evidence Based Medicine (EBM)
dr. Marjoleine Pieper
Het vak van de specialist ouderengeneeskunde is in rap tempo aan het veranderen, neem nu alleen al de ontwikkelingen van de specialist ouderengeneeskunde in de eerste lijn. Binnen SOOL willen we de beste specialisten ouderengeneeskunde afleveren. Ons vak is dynamisch en bestaat veelal uit complexe (zorg)vragen die vaak niet in de richtlijnen beantwoord worden. Je zult als SO overstijgend moeten kunnen denken en de wetenschappelijke literatuur kritisch kunnen beschouwen om tot een goed onderbouwd advies en behandelplan te komen. Wetenschappelijk onderzoek binnen de ouderenzorg heeft de laatste jaren een prominente rol gekregen, maar desalniettemin is er nog een lange weg te gaan.
Speerpunt SOOL
Een belangrijk speerpunt van de opleiding is wetenschappelijke vorming. Het is belangrijk dat je als AIOS op een systematische wijze leert om o.a. in de literatuur antwoord(en) te vinden op vragen die niet in de richtlijnen beantwoord worden en deze op waarde kunt schatten. Daarnaast is het belangrijk om te leren wat er zoal bij het doen van onderzoek komt kijken; formuleren van een onderzoeksvraag, verzamelen van data en het analyseren van de resultaten.
Pijlers EBM & competenties
Om deze competenties te verwerven wordt er in het lijnonderwijs wetenschap aandacht besteed aan de vier belangrijkste pijlers binnen een evidence based praktijkvoering:
1) Schrijven van een Critically Appraisal of a Topic (CAT),
2) Kritisch lezen van een wetenschappelijk artikel,
3) Refereren van een wetenschappelijk artikel, en
4) Uitvoeren van een wetenschappelijk leeronderzoek.
Feiten en cijfers 2019
In 2019 zijn er door AIOS 2 CAT’s gepubliceerd in het Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde.
Heeft 1 AIOS een Extra Begeleiding Traject (EBT) Wetenschap gevolgd en met een voldoende afgesloten.
Hebben we 2 kaderartsen Eerstelijns Ouderengeneeskunde in opleiding begeleid bij het schrijven van hun CAT. Beiden hebben dit onderdeel van hun opleiding met goed gevolg afgesloten.
Hebben er i.s.m. PHEG-AGE 8 goedbezochte wetenschapsavonden ouderengeneeskunde plaatsgevonden in het LUMC, waarbij verschillende actuele ouderengeneeskundige onderwerpen, gericht op de praktijk van alle dag, zijn gepresenteerd en bediscussieerd.
Zitten er inmiddels 175 unieke bewoners in de database van het leeronderzoek ‘Pijn en Onwelbevinden bij Cognitieve Beperkingen’, dat is gestart in maart 2018.
Wordt dit leeronderzoek en het WLO-onderwijs nu ook kwalitatief onderzocht door Jenny van der Steen, senior onderzoeker en Wing Tong, AIOS-ouderengeneeskunde. Middels interviews en vragenlijsten, uitgezet onder AIOS-ouderengeneeskunde, zal worden gekeken naar de attitude en motivatie t.a.v. dit leeronderzoek en onderwijs.
Is er een samenwerking met de huisartsgeneeskunde tot stand gekomen m.b.t. het schrijven van de 2e druk van het boek ‘Kleine kwalen en alledaagse klachten bij ouderen’. In totaal werken er 18 AIOS-ouderengeneeskunde mee als auteurs van verschillende hoofdstukken. Een mooi voorbeeld van interdisciplinaire samenwerking!
Is er in het najaar een nieuwe opzet voor de opleidersdagen gepresenteerd, waarbij wetenschap een meer prominentere plek zal krijgen. In 2020 wordt dit voorstel nader uitgewerkt.
Tot slot is de wetenschappelijke staf aangevuld met Kirsten Langeveld, cultureel antropologe en gespecialiseerd op het gebied van kwalitatief onderzoek en tevens betrokken bij het promotieonderzoek van Annemarie Moll-Jongerius, MT-lid. Heel fijn dat we nu ook expertise op het gebied van kwalitatief onderzoek in huis hebben. Ze is een ervaren onderzoeker en docente en zal in 2020 nadere invulling geven van het kwalitatief onderzoek binnen het lijnonderwijs wetenschap.
Kortom, …. EBM, met hart en SOOL!
Wetenschapsavonden ouderengeneeskunde
Maartje Klapwijk, specialist ouderengeneeskunde
Elke tweede donderdag van de maand worden door het opleidingsinstituut specialisme ouderengeneeskunde en PHEG-AGE van het LUMC de wetenschapsavonden ouderengeneeskunde georganiseerd. Tijdens deze interactieve nascholingsavonden die al sinds 2014 plaatsvinden, komen specialisten ouderengeneeskunde en huisartsen (en zij die daarvoor in opleiding zijn) en leden van het Universitair Netwerk voor de Care sector Zuid-Holland (UNC-ZH) bijeen in het LUMC.
Voordrachten
Elke avond telt vijf plenaire voordrachten over verschillende actuele
ouderengeneeskundige onderwerpen van elk twintig minuten met tien minuten om met elkaar in discussie te gaan en kennis te delen. Van de vijf plenaire voordrachten, worden er in principe drie verzorgd door aios ouderengeneeskunde en twee door medisch specialisten uit binnen- en buitenland. Alle voordrachten zijn nadrukkelijk gericht op de toepasbaarheid in de praktijk en Evidence Based Medicine.
Als onderbreking is er rond 18.30 uur voor de deelnemers een broodjesbuffet en na afloop, rond 20.30 uur, een (netwerk)borrel om nog na te kunnen praten over de gehouden voordrachten.
Onderwerpen
De opkomst op deze avonden is erg goed, steeds rond de 50 deelnemers. Een aantal onderwerpen die besproken zijn in 2019 waren:
-Het beloop van dementie in het verpleeghuis
-CRP sneltest
-Antibiotica allergie registratie
-Protonpompremmers
-Voor- en nadelen van Doacs bij ouderen
Accreditatiepunten
De wetenschapsavonden zijn een uitermate geschikt platform voor het uitwisselen van recente en wetenswaardige wetenschappelijke kennis binnen de ouderengeneeskunde, het communiceren van nieuws uit het UCN-ZH, het versterken van de banden met opleiders, specialisten ouderengeneeskunde en huisartsen in de regio. De 8 wetenschapsavonden per jaar zijn voor elke bijeenkomst voor 2,5-3 uur geaccrediteerd voor huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde. Aan deelname zijn geen kosten verbonden.
Aanmelden
In verband met de te organiseren catering is aanmelden echter wel essentieel.
Inschrijven is ook in 2020 weer mogelijk via het secretariaat van de opleiding specialisme ouderengeneeskunde: sool@lumc.nl.
Indien u het op prijs stelt uitnodigingen voor de wetenschapsavond te ontvangen, kunt zich hiervoor eveneens aanmelden via sool@lumc.nl.
Over advance care planning en avatars
Bram Tilburgs
Het verkrijgen van vaardigheid in advance care planning gesprekken, ofwel het maken van beleidsafspraken met en voor mensen met dementie, vergt oefening. Dit kwam naar voren tijdens een rollenspel in december 2019. Twee specialisten ouderen geneeskunde (SOs) voerden tijdens deze sessie een advance care planningsgesprek met twee leden van het LUMC Ouderenberaad die een persoon met dementie en naaste speelden. Het bleek dat ondanks hun ruime ervaring, er voor de SOs zeer nuttige leerpunten naar voren kwamen uit de feedback van de leden van het Ouderenberaad.
Een gespreksoefening met virtuele personen voor het CONT-END onderzoek
Deze leerpunten gebruiken wij in onderzoek. De afdeling PHEG is in 2019 gestart met de voorbereiding van een cluster-RCT naar de effecten van advance care planning op de kwaliteit van leven van mensen met dementie in de huisartspraktijk (CONT-END studie werkpakket 2; https://www.lumc.nl/org/unc-zh/onderzoek/Palliatievezorgbijdementie/CONT-ENDprogramma/).
Een gespreksoefening voor het oefenen van advance care planning met avatars in de vorm van een persoon met dementie en diens naaste, is onderdeel van de interventie. De gespreksoefening biedt deelnemers de mogelijkheid om gedurende het gesprek uit verschillende opties te kiezen voor het verdere verloop van het gesprek. Vervolgens geeft het programma daarop feedback.
Een gespreksoefening voor verschillende specialismen en studenten
Voor de ontwikkeling van deze gespreksoefening wordt nauw samengewerkt met huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde en het Directoraat Onderwijs en Opleidingen van het LUMC. We willen door deze samenwerking gespreksoefeningen op het juiste niveau en de relevante context voor zowel huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde als studenten geschikt maken. Voor het studentonderwijs krijgen we ondersteuning vanuit het “blend-it” programma. Dat heeft als doel online en ‘face tot face’ onderwijs te combineren tot een samenhangend geheel. Het combineren van het huidige onderwijs met een gespreksoefening met een virtuele patiënt geeft studenten de mogelijkheid om op hun eigen niveau vaker, en op een door hun gekozen moment, te oefenen met deze complexe materie, maar ook om klassikaal te oefenen en te bespreken.
Kortom, er wordt volop gewerkt aan de ontwikkeling van digitaal onderwijs en training met betrekking tot advance care planning en dementie. Wij werken eraan dat huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde en studenten er in de toekomst daadwerkelijk mee aan de slag kunnen.
